ไทยวน ล้านนา และผ้าซิ่นตีนจก

ไทยวน (ไท-ยวน) เป็นชื่อเรียกชาวไทกลุ่มหนึ่ง ที่ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในภาคเหนือตอนบนของประเทศไทยในปัจจุบัน หรืออาณาจักรล้านนาในอดีต คำว่า “ยวน” มีที่มาจาก “โยน” หรือ “โยนก” อันหมายถึง เมืองโยนกนาคพันธ์ แว่นแคว้นคนไทโบราณ อายุร่วมพันปีที่ซ้อนทับเมืองเชียงแสนในปัจจุบัน ยวน หรือโยน ปรากฎในหลักฐานเอกสารและวรรณกรรมของอยุธยา เช่น ลิลิตยวนพ่าย ส่วนชาวพม่าเรียกชาวเชียงใหม่ว่า โยน

นอกจากจะเรียกตัวเองว่า ยวนแล้ว บางครั้งก็เรียกตัวเองตามพื้นที่เมืองที่ตัวเองอยู่อาศัย เช่น คนเชียงแสน คนเชียงใหม่ คนลำปาง คนลำพูน เป็นต้น ไม่ปรากฏหลักฐานที่เรียกตนเองว่าเป็น “ชาวล้านนา” เพราะคำว่าล้านนา เป็นชื่อเรียกหน่วยการปกครองที่มีอาณาบริเวณกว้างใหญ่ไพศาล เกินกว่าที่คนโบราณจะจินตนาการไปถึง คนโบราณที่มีวิถีอยู่ผูกพันธ์อยู่ภายในเมืองใดเมืองหนึ่งไปตั้งแต่เกิดตาย จึงมีสำนึกผูกพันธ์กับเมือง มากกว่าอาณาจักรหรือรัฐ ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่า

อย่างไรก็ตามในปัจจุบันชาวไทยวนในภาคเหนือ กลับเรียกตัวเองว่า “คนเมือง” อันเป็นคำที่ถูกสร้างขึ้นใหม่ช่วงรัตนโกสินทร์ เพื่อตอบโต้คำเรียกเชิงดูถูกของชาวสยามที่ตนเองเรียกว่า “ลาว” ทั้งยังเป็นคำที่ประกอบสร้างขึ้นเพื่อแสดงให้เห็นว่า ดินแดนล้านนาช่วงรัตนโกสินทร์ เป็นดินแดนที่รวมของผู้คนจากหลากหลายชาติพันธ์ุ

ดังนั้นคำว่า “ไทยวน” จึงปรากฏหลงเหลือแต่เฉพาะในหมู่ชาวไทยวนผลัดถิ่นนอกดินแดนล้านนา เช่น ไทยวนที่ราชบุรี เสาไห้ สระบุรี และอุตรดิตถ์ เป็นต้น

หากพูดถึงชาวไทยวนแล้ว ก็ต้องนึกถึงผ้าซิ่นตีนจก เอกลักษณ์เฉพาะตัว มีความงดงามเป็นเลิศ ไม่เป็นสองรองใคร ลวดลายที่ทอขึ้นอย่างละเอียดประณีต สอดสลับสีเป็นลายเรขาคณิตให้เกิดมิติลวงตา สะท้อนถึงความซับซ้อนทางความคิดเรื่องมุมมองทางความงาม อันเป็นการสั่งสมประสบการณ์การทอผ้า มรดกทางภูมิปัญญาของชาติพันธุ์ มาเนิ่นนานร่วมพันปี

โดย วสิน อุ่นจะนำ

Leave a Comment